Umowa o pracę jest rodzajem kontraktu, który reguluje wzajemne prawa i obowiązki pomiędzy pracownikiem a zatrudniającym go pracodawcą. Na ogół treść tego stosunku prawnego nie jest związana żadnymi rygorami i strony mogą kształtować ją w sposób dowolny. Istnieje jednak pewne bardzo istotne ograniczenie w tym przedmiocie – ukształtowana w ten sposób umowa nie może być dla pracownika mniej korzystna niż w sytuacji, gdyby zastosowanie miały analogiczne przepisy kodeksu pracy oraz innych podobnych ustaw.
W obecnie obowiązującym prawie pracy istnieją trzy rodzaje umowy o pracę – na okres próbny, na czas określony oraz nieokreślony. Szczególnie korzystny dla pracownika jest trzeci rodzaj kontraktu. Daje on najwięcej gwarancji, a sam pracownik może być pewien swojej sytuacji prawnej. Przede wszystkim ochrona ta polega na tym, że pracodawca musi wskazać powód wypowiedzenia. W innej sytuacji jest ono bezskuteczne, a sam pracownik może dochodzić przed sądem przywrócenia do pracy na dotychczasowych warunkach oraz zasądzenia na jego rzecz odszkodowania.
Istnieje kilka sytuacji kiedy wygasa umowa o pracę. Przede wszystkim wskazuje się, że umowy okresowe wygasają wraz z upływem czasu, na jaki zostały zawarte. I tak umowa na okres próbny może być zawarta na czas wynoszący maksymalnie trzy miesiące. Niemożliwe jest ponowne zatrudnienie pracownika w ramach takiego kontraktu, chyba że jest on przysposabiany do wykonywania obowiązków zawodowych innego rodzaju niż dotychczas. Należy pamiętać, że okresy wypowiedzenia przy takim rodzaju kontraktu również są bardzo krótkie.
Umowa o pracę na czas określony również wygasa wskutek upływu określonych w przepisach prawa pracy terminów. Ma to duże znaczenie, ponieważ jest to sytuacja dogodna dla pracodawcy, dzięki której może łatwo się on pozbyć niechcianego pracownika. Z drugiej jednak strony może on dochodzić przedłużenia umowy w pewnych szczególnych okolicznościach. Abstrahując od tych rozważań, należy wskazać, że pracodawca może z danym pracownikiem zawrzeć maksymalnie trzy umowy o pracę na czas określony, których łączny okres trwania może wynosić maksymalnie 33 miesiące.
Inaczej jest w sytuacji, gdy pracownik zatrudniony jest w oparciu o umowę o pracę na czas nieokreślony. Jest to kontrakt o charakterze bezterminowym, który w zasadzie nie wygasa wraz z upływem czasu. Rozwiązują go pewne szczególne okoliczności, takie jak likwidacja zakładu pracy czy śmierć pracownika. Na ogół jednak aby kontrakt tego rodzaju wygasł, niezbędne jest wypowiedzenie.
Aby złożyć skutecznie wypowiedzenie, niezbędne jest trzymanie się ustawowych terminów. I tak osoba z długim stażem będzie musiała odczekać aż 3 miesiące od końca miesiąca kalendarzowego, w którym złożyła wypowiedzenie. Jedyną sytuacją, dzięki której można uniknąć długiego oczekiwania, jest zawarcie ugody z pracodawcą i rozwiązanie kontraktu za pełnym porozumieniem stron. Ponadto w przypadku, gdy pracownik nie wywiązuje się ze swoich obowiązków lub znacząco je narusza, kierownik zakładu może zwolnić go dyscyplinarnie.
